Sedat Öğretmen - BAŞARISIZLIK NEDENLERİ

BAŞARISIZLIK NEDENLERİ
Öğrenciye bağlı nedenler:
• Fiziksel yetersizlikler: Öğrencinin görme, işitme, konuşma ve benzeri sorunları varsa, kas gelişiminde problem olup kalem tutamıyor, yazı yazamıyorsa veya başka bir sağlık sorunundan dolayı derslere konsantre olamıyorsa başarısızlık görülebilir. Bu hallerde çocuğu bir doktora götürerek sorunlarına çözüm aranması ve yetersizliklerini gidererek öğrenmeye hazır hale getirilmesi gerekir. Burada görme, işitme ve benzeri engeli olan öğrenciler iyi öğrenemez gibi bir yargıya varılmamalıdır. Engelin derecesine göre uygun bir eğitim programına yerleştirilirse yüksek düzeyde engeli olan öğrenciler bile diğer çocuklar kadar hatta daha başarılı olabilirler.
• Zihinsel, bilişsel, duygusal ve sosyal açılardan yeterli ölçüde gelişmemiş olma: Çocuk, bu açılardan yaşıtlarından geri ise, okula olması gerekenden önce başlamışsa veya okul yaşında olmakla beraber bilişsel ve duygusal yönden gelişimini tamamlamamış ise okula uyumda ve derslerde zorlanır, dolayısıyla başarısız olabilir.
• Öğrenmeye hazır olmama: Öğrenci, öğrenme için yeterince hevesli ve istekli değilse, çalışmaya güdülenmiyorsa ve bunun sonucunda derse kendini veremiyorsa başarısız olur. Bu durumlara ailesel, gelişimsel vb. özellikler neden olabilir.
• Yanlış çalışma alışkanlıkları: Öğrenci doğru bir biçimde ders çalışmıyorsa, çok çalışıyor ancak çalışması verimli olmuyorsa, öğrenerek değil de ezberleyerek çalışıyorsa, derslerin gerektirdiği çalışma biçimine dikkat etmiyorsa (örneğin matematiği yazarak, soru çözerek değil de okuyarak çalışıyorsa) yeterli tekrar yapmıyorsa, zamanı etkili kullanma, derse konsantre olma, dikkat toplama gibi konularda sorun yaşıyorsa istenen başarıya ulaşamaz.
• Kendine güvenin azlığı, sosyal becerilerin ve iletişim becerilerinin gelişmemiş olması: Bu durumlarda öğrenci başarılı olabileceğine inanmaz, öğrenmek için çabalama, anlamadığını sorma, derse katılma konularında zorlanır.
• Kaygının çok düşük ya da yüksek olması: Başarılı olma için orta düzeyde kaygı gereklidir. Çocuğun ders çalışma ve sınav konusunda kaygısı çok düşük veya çok yüksekse başarısızlık görülür.
• Geçmişte yaşanan başarısızlıklara takılıp kalma: Öğrenci, geçmişte olan başarısızlıkları nedeniyle kendine güvenini kaybetmişse ve başarılı olacağına inanmıyorsa başarısızlık kaçınılmazdır.
• Öğrencinin psikolojik durumu: Öğrenci, travmatik bir olay (ailede hastalanma, ölüm, kaza, afetler, anne babanın ayrılması vb.) geçirmişse veya ev ortamında ya da okulda huzursuzluk, sıkıntı verici durumlar, ve zorlayıcı olaylar, kavgalar yaşıyorsa psikolojisi derinden etkilenir, kendini derse veremez, konsantre olamaz ve başarısız olabilir.
• Aşırı hareketlilik: Bazı çocuklar, yapıları gereği aşırı hareketli olurlar. Çeşitli nedenleri olan bu durumda çocuk kıpır kıpırdır, yerinde duramaz bu da derse yoğunlaşmasını zorlaştırabilir.
• Ergenlik dönemi özellikleri: Ergenliğe geçişle birlikte meydana gelen gelişme ve değişmeler, bakış açısında, ilgi alanlarında olan farklılaşmalar, öğrencinin yaşadığı duygusal gerginlikler onun başarısı üzerinde etki yapabilir. Ayrıca öğrenci özgürleşme isteğine bağlı olarak kendini okuldan ve derslerden soyutlayabilir.
• Öğrenme güçlüğü: Bazı çocuklar yeterli zihinsel potansiyele sahip oldukları halde dersleri öğrenmekte güçlük çeker. Öğrenme güçlüğü denilen sorun, çocuğun normal zekâlı hatta parlak zekâlı olmasına rağmen dikkatsiz, aşırı hareketli, beceriksiz, dalgın olması, doğru çözümü ayırt edememesi, yanlış ve eksik yazması, okuma, yazma veya matematiği öğrenmede zorlanması gibi belirtilerle kendini gösterir. Bu sorun beynin, merkezi sinir sisteminin fonksiyon bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıkar.
• Çalışma ortamı: Öğrencinin ders çalışma ortamı soğuk, karanlık, gürültülü, rahatsızlık verici bir yerse veya iyi ders çalışabilmesi için belli bir yeri yoksa ya da çalışırken dikkatini çevresinde olanlardan uzaklaştıramıyorsa başarılı olma şansı düşük olur. İstenen başarıya ulaşılamayabilir.
Okuldan kaynaklanabilecek nedenler:
• Sınıf ve okul ortamı çocukları rahatsız edebilecek durumdaysa, öğretmenin yanlış tutum ve davranışları varsa ya da uygun öğretim teknikleri kullanılmıyorsa ayrıca çocuk çeşitli nedenlerden ötürü arkadaşları tarafından dışlanmışsa başarısızlık gözlenebilir. Aileden kaynaklanabilecek nedenler: Ailenin eğitim, kültürel ve ekonomik durumu, aile bireyleri arasındaki iletişim biçimi, anne babanın çocuk yetiştirme tarzı, eğitime bakış açısı, çocuğa gösterdiği tutum ve yaklaşımlar, çocuğun başarısını etkiler.
• Anne ve baba arasında iyi bir iletişim yoksa sık sık tartışma yaşanıyorsa, evde çocuğun psikolojisini olumsuz etkileyecek durumlar varsa
• Anne ve baba kendi sorunlarından ya da başka nedenlerden dolayı çocuğa fazlasıyla baskıcı, eleştirel, sert davranıyorsa veya tam tersine onunla ilgilenmiyor, ihtiyaçlarını görmezlikten geliyorsa
• Çocuk, yaşadığı olay ve durumlardan etkilenir, yoğun olarak üzüntü, değersizlik ve yetersizlik duyguları yaşar, çaresizlikler içinde bunalır. Bu duyguların etkisiyle kendine güveni düşer, kendini derse veremez sonucunda başarısız olur.
• Anne ve babada başarısızlık kaygısı varsa, bu okul öncesinden başlayarak çocuğa yansır ve onun gerçek performansını ortaya koymasına engel olur.
• Başarısızlıkta en önemli nedenlerden biri de ailenin çocuktan yüksek beklentileridir. Bazı anne babalar, çocuklarının kapasitelerini ve potansiyellerini dikkate almadan ondan yüksek başarı beklerler. Oysaki her çocuğun ilgi ve yetenekleri ile başarılı olduğu alanlar farklıdır. Ayrıca çocuk kapasitesini artırabilmekle beraber o kapasitenin çok üstüne çıkamaz. Aile, bu beklentiler içinde başarıyı çocuğun kişiliğinin ölçüsü olarak görüyorsa çocuk başarısız olma ve sevilmeme korkusu yaşar, kaygısı artar. Bu da başarısızlığı beraberinde getirir.
• Ailenin çocuğuna okuma, zamanı verimli kullanma, sorumluluklarını yerine getirme gibi konularda iyi model olmaması (çocuğa televizyon izlemeyi yasaklayıp kendinin sürekli televizyon izlemesi gibi), her konuda olduğu gibi ders çalışma ve başarı konusunda da önemli bir etkendir. Bunun yanında çocuğun bilgisayar oyunlarına, televizyon programlarına çok düşkün olması ve ailenin buna sınır koyamaması başarısızlığa neden olur.
• Çocuğun eğitimi için yeterli özen ve desteğin gösterilmemesi; aile, çocuğu okula gitme ve ders çalışma konusunda heveslendirmiyor, ona güvendiğini hissettirmiyor, gerektiğinde yardım etmiyor, destek olmuyorsa ayrıca bu konularda uygun olmayan ödül ve ceza teknikleri kullanıyorsa, yine başarısızlık meydana gelir.
• Anne babanın çocuğun ders çalışmaktan başka bir şey yapmasına izin vermemesi; sosyal faaliyetler, resim, müzik, spor etkinlikleri gibi başarıyı destekleyici çalışmaları gereksiz hatta zarar verici olarak görmesi, çocuğun oyun oynamasına, az da olsa arkadaşlarıyla görüşmesine izin vermemesi, faydalı olsun diye yapılan aslında zarar veren yaklaşımlardır.
• Tam tersine ders çalışmayı kolay bir iş sanıp çocuğa evde çok görev ve sorumluluk vermek de yeterince ders çalışılamamasına neden olur ve başarısızlık doğurur.
• Ailenin çocuk yetiştirme tarzı ve çocuğa gösterilen hatalı tutum ve yaklaşımlar, başarı üzerinde olumsuz etki yapar. Çocuğun çok gevşek bırakılması veya aşırı baskı ve otorite altında bulundurulması başarısızlığa nenen olur. Onun her hareketinin gereğinden çok izlenmesi, en ufak hatasının bile sert tepkiyle karşılanması, sürekli eleştirilmesi, her düşünce ve davranışta zekâ belirtilerinin aranması zararlıdır. Bazı aileler böyle davranarak çocuğa çalışma ve doğru yapma alışkanlığı kazandırılacağını düşünürler ancak aşırı yaklaşımlar her zaman olumsuz sonuç verir. • Anne babanın yaklaşımlarına karşı çocuğun verdiği tepkiler de başarısızlığa neden olur. Bazı çocuklar, anne babalarına duydukları kızgınlığı yaramazlık yaparak, ders çalışmayarak gösterirler. Böyle yapıp zayıf notlar alınca onları cezalandırıp intikam alacağını düşünürler.
• Çocuğa küçük yaşlardan başlanarak sorumluluk duygusu kazandırılamamışsa, bu duyguyu kazanmasına fırsat verilmemişse, çocuk okula başladığında sorumluluklarının farkına varamaz, dolayısıyla sorumluluk alamaz ve yerine getiremez.
• Kalıtımla anne babadan çocuğa geçen bedensel ve zihinsel özellikler, onun her yönünü olduğu gibi okul başarısını da şekillendirir.
• Ailenin eğitim düzeyi, kültürel yapısı, yaşam biçimi ve gelişmişlik durumu da başarı üzerinde etkili bir faktördür. Ailenin eğitim hakkındaki düşünce ve yaklaşımları, öğretmene karşı geliştirdiği tutumlar olumlu ise çocuğun bu konulara bakışı da olumlu olur. Aile, eğitim, okul ve öğretmen hakkında olumsuz düşünce, görüş ve değer yargılarına sahipse çocuk da olumsuz düşünür ve başarısız olur. Bunun yanında kalabalık ailelerin çocuklarının, çocuk sayısı daha az olan ailelerinkine kıyasla daha az başarı gösterdikleri gözlemlenmiştir.
• Bir başka etmen de çocuğun bir işte çalışmasıdır. Çeşitli nedenlerle çalışan çocuklar, hem ders çalışmaya yeterli zaman bulamazlar hem de yüklerinin ağırlığı ve yorgunluktan dolayı okulda istenen başarıyı gösteremezler.
• Evde çocuğun ders çalışabileceği bir oda, oda yoksa bir ders çalışma köşesinin olmaması, çocuğun iyi çalışamamasına, ders çalışmaya karşı olumsuz tutum geliştirmesine yol açabilir. • Başarısızlığın başta gelen nedenlerinden biri de anne babanın çocuk ile birlikte yeterince zaman geçirmemesidir. Özellikle babalar işlerinden dolayı çocuklarına zaman ayıramadıklarını öne sürerek onlarla ilgilenmeyi reddederler. Oysaki çocukla günde yarım saat bile olsun birlikte oynamak, kitap okumak, çeşitli faaliyetler yapmak, sohbet etmek, dersleriyle ilgilenmek, her açıdan iyi sonuçlar verir. Çocuk, anne ve babasıyla kaliteli zaman geçiremez ve paylaşımlarda bulunamazsa duygusal yoksunluk yaşar, ihtiyacı olan ilgiyi okulda arar. Bu çocuklarda başarısızlığın yanında çeşitli uyum ve davranış bozuklukları, öğretmenleri ve arkadaşlarıyla ilişkilerinde sorunlar görülebilir. Anne ve babalar, sözü edilen ailesel faktörlere dikkat etmeli ancak her başarısızlıkta hemen kendini suçlamamalıdır. Başarısızlığa neden olacak tüm faktörler incelemeli, kendilerinden kaynaklanan nedenler varsa bunları ortadan kaldırmak için çalışmalıdır.